De Kaart in het kort

Voor 1900 waren er in de Kaart maar drie verharde wegen: de Hoge Kaartsebaan, de Lage Kaartsebaan en de Hoogboomsteenweg. Al de andere waren karrensporen waarlangs de boeren naar hun veld reden en voetwegen om op één van de drie vermelde straten uit te komen en zo naar het dorp van Brasschaat te gaan.

De groei en bloei van de wijk Kaart in Brasschaat hangt nauw samen met de Maatschappij Antverpia en met haar dynamische stichter Antoon Van den Weyngaert (1854-1925).

Rond 1905 was Antverpia eigenaar van bijna alle gronden in Sint-Mariaburg, langs beide zijden van de Kapelsesteenweg. Aan de Brasschaatse kant ging dat tot de huidige Stuiversvelden.
In 1910 liet Van den Weyngaert aan de oostkant van dit gebied een kerk en een rusthuis bouwen. Zo ontstond de parochie ‘Rustoord’ in een uithoek van de wijk Kaart.

Een grote aantrekkelijkheid van de wijk, en dit tot aan de Eerste Wereldoorlog, was een stoomtreintje op een smalspoor dat Van den Weyngaert had laten aanleggen vanaf het station van Ekeren tot aan de terminus, Hotel Restaurant Moeder Mie aan het Kaartse plein.
De vele ‘toeristen’ die van het treintje gebruik maakten konden zo kennis maken met de in opbouw zijnde nieuwe wijken Sint-Mariaburg en Rustoord, een commercieel voordeel voor Antverpia.

Van den Weyngaert liet nog verschillende gebouwen optrekken in de buurt van de kerk, ook woningen voor zelfstandigen waarvan ‘Café-Hotel Rustoord’ het bekendste was; allemaal ontwerpen van de Antwerpse architect Floris Verbraeken die ook in Sint-Mariaburg al heel wat gerealiseerd had.

De uitvoerder was dikwijls aannemer Fréderic Masson die naast de kerk van Sint-Mariaburg woonde. In 1916 kocht Van den Weyngaert de Lourdesgrot van Stabroek – om verschillende redenen moest die daar verdwijnen - waar nog de Sint-Rochuskapel bij hoorde en een Calvarieberg (deze laatste werd op de begraafplaats van Rustoord heropgebouwd). Dit werd een bijkomend aantrekkingspunt.

Van den Weyngaert had ook het plan opgevat om een sociale tuinwijk te realiseren op de Kaart. Met de ‘Acht Zaligheden’, een woonblok van acht sociale woningen aan het karrenspoor van de Max Hermanlei, werd er dan ook aan sociale woningbouw gedacht. Hij wilde een 100-tal van deze woningen bouwen maar door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kon dit plan niet doorgaan. Vanaf 1954 slaagde de maatschappij de Kleine landeigendom wel in het bouwen van sociale woningen. Vrij snel evolueerde de Kaart van een eerder toeristisch bedevaartsoord naar een boeiende leefgemeenschap.

Zoals te verwachten veranderde er veel in de loop der jaren. Gebouwen van in de beginjaren verdwenen, meer en meer terrein werd verkaveld en bebouwd. Toch zijn er heel wat positieve punten: het originele beeld van het kerkplein met de kerk en Rusthuis Salvé is nog herkenbaar, het Mariadomein (de grot) werd volledig gerenoveerd; ook de Kattekensberg en omliggende dennenbossen zijn er nog…

Voor veel informatie op de paneeltjes en in de website konden we gebruik maken van het aan te bevelen boek “Onder den Toren op Rustoord en de Kaart” (2011) van de auteurs Luc Gowie en Willy Cornelissens, een uitgave van Breesgata. Waarvoor dank.

Blijvende inspiratiebronnen zijn de boeken “Over Sint-Mariaburg gesproken” (1985) van Rik Asselbergh en Rik De Smedt en “Over onze straten gesproken” (1992) van Rik Asselbergh.

Dank voor de realisatie van het project ‘Op reis naar vroeger’ gaat ook naar schepen Carla Pantens, Paul Bogaerts, Breesgata, de Cultuurdienst van de Gemeente Brasschaat, de fotocollectie van Fons en Rudi Somers, Hoge Akkersbloei, Marleen Domen, Gert Dehaene, Magda Moelants, Jo Van Bouwel en Edward Van Osta.